Ở huyện Hàm Thuận Bắc, phong trào trồng thanh long phát triển mạnh vào năm 2010, nhưng cao điểm, rầm rộ nhất là từ đầu năm 2011 đến nay. Lí giải cho việc mạnh dạn xuống 1.000 trụ thanh long của mình, anh Nguyễn Văn Thanh ở khu phố Lâm Giáo thị trấn Ma Lâm cho rằng, nếu sản xuất 1 ha lúa mỗi năm cho thu hoạch khoảng 13-14 tấn, khi làm được cả 3 vụ, trừ chi phí lãi khoảng 40-50 triệu. Đây là mức khá, gặp những năm thời tiết khó khăn, sâu bệnh phá hoại lãi chẳng còn bao nhiêu. Trong khi với 1.000 trụ thanh long nếu gặp thời điểm sốt giá thu nhập cao hơn 10 lần so với lúa. Trước giờ không trồng, bây giờ xuống cả ngàn trụ thấy cũng ớn, nhưng cứ dè dặt hoài, người ta trồng mà mình không trồng thì sau này thanh long tiếp tục có giá sẽ tiếc, thôi cứ làm, mặc kệ tới đâu hay tới đó, anh Thanh nói thêm.
Xứ đồng Nha tráo, nơi anh Thanh đang trồng thanh long trước đây toàn trồng lúa, nhưng nay nó dần dần được thay thế bằng những trụ bê tông. Anh Cư có nhà quay mặt ra xứ đồng nói trong lo âu, không biết sau này giá cả thế nào chứ bây giờ ai cũng trồng thanh long thấy mà lo. Cứ đà này không lâu nữa chẳng còn ruộng trồng lúa.
Phong trào, “nhà nhà trồng thanh long” đã đưa diện tích cây trồng này ở huyện Hàm Thuận Bắc tăng chóng mặt. Chỉ hơn 1 năm qua đã có hơn1.000 ha được trồng mới, trong đó 5 tháng đầu năm 2011 chiếm trên một nửa, nâng số diện tích thanh long toàn huyện lên trên 5.200 ha.
Việc phát triển quá nóng cây thanh long đã gây không ít khó khăn cho công tác quản lí và qui hoạch của địa phương. Vì nghĩ tới lợi nhuận, không ít nông dân trồng thanh long trên diện tích qui hoạch đất lúa, cá biệt có nơi trồng cả trên khu đất qui hoạch cụm công nghiệp, thương mại, dịch vụ và khu dân cư. Có địa phương tỏ ra lúng túng, bất cập trong việc quản lí, xử lí vi phạm.
Trước tình hình này, đầu tháng 5/2011, Ban Thường vụ Huyện ủy Hàm Thuận Bắc phải ra thông báo lưu ý một số vấn đề trong lãnh đạo, chỉ đạo phát triển cây thanh long. Trong đó vấn đề được quan tâm nhất là tăng cường kiểm tra, ngăn chặn việc trồng thanh long trên đất lúa đã được qui hoạch. Đối với các trường hợp trồng trên diện tích qui hoạch cụm công nghiệp, làng nghề, thương mại, dịch vụ, dân cư sẽ xử lí theo đúng qui định của pháp luật về đất đai. Cùng với đó tập trung đẩy mạnh chương trình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP để bảo đảm sự phát triển ổn định, lâu dài đối với cây trồng lợi thế này.
Một thực tế không thể phủ nhận, cây thanh long thời gian qua đã giúp cho nhiều nông dân huyện Hàm Thuận Bắc thoát nghèo và vươn lên làm giàu vững chắc, góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn. Tuy nhiên không vì thế mà bất chấp tất cả, phát triển ồ ạt, mà phải nhìn nhận, đánh giá, ước lượng đầy đủ trước khi quyết định đầu tư. Bài học nhãn tiền về trái cây đã xảy ra ở nhiều nơi, mà người thiệt hại bao giờ cũng là nông dân. Đã đến lúc cần phải siết chặt quản lí đối với cây trồng này, nhất là những diện tích đất qui hoạch. Đồng thời tập trung phát triển diện tích thanh long sạch theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo chất lượng và tính bền vững trên thị trường xuất khẩu, bảo vệ quyền lợi cho chính người nông dân./.
Thành Khoa