Nguyễn Thị Hòa sinh năm 1946, tại SaRa, xã Hàm Đức, vùng đất anh hùng có vị trí chiến lược vô cùng quan trọng trên chiến trường Miền Đông Hàm Thuận. Sinh ra và lớn lên trong giai đoạn lịch sử đầy biến động và tàn khốc của chiến tranh bởi sự đàn áp của bè lũ tay sai và sự can thiệp của quân xâm lược Mỹ. Vốn là con gái út duy nhất của đồng chí Nguyễn Công Lý- đội viên Tự vệ đỏ đã hy sinh năm 1955, hàng ngày chứng kiến cảnh quê hương bị đạn bom cày xới, căm phẫn trước những tội ác dã man của kẻ thù, Nguyễn Thị Hòa sớm nối chí cha, giác ngộ cách mạng. Năm 1961, chị đã thoát ly tình nguyện tham gia cách mạng, vào đội du kích mật SaRa. Năm ấy chị vừa tròn 15 tuổi, vẫn còn những nét hồn nhiên, thơ ngây của một thiếu nữ vừa mới lớn nhưng chị đã chọn cho mình một con đường đầy chông gai gian khổ, bởi chị xác định đó là con đường đúng theo tiếng gọi thiêng liêng của tổ quốc. Hoàn cảnh lịch sử chiến tranh đã sớm trui rèn cho chị ý chí cách mạng vững vàng sắt đá, tinh thần vượt qua bao gian khó hiểm nguy luôn ngày đêm rình rập. Là một đội viên du kích mật, chị luôn năng nổ, nhiệt tình trong công tác và chiến đấu, luôn hoàn thành nhiệm vụ cấp trên giao. Với nhiều thành tích đóng góp cho phong trào du kích địa phương, chỉ hơn một năm sau, chị được cấp trên tin tưởng giao cho trọng trách tổ trưởng Tổ du kích mật SaRa, kiêm Bí thư chi đoàn thôn.
Một buổi sớm ngày 8/3/1961, khi cây rừng còn ướt đẫm sương đêm, Mũi công tác thuộc đội du kích mật SaRa của chị gồm 4 đồng chí, được phân công vào ấp bí mật xây dựng cơ sở bên trong. Từ vùng Triền (thôn 7- Hàm Đức) toàn đội vừa ra đến núi Tà Zôn thì bị Trung đội dân vệ của địch đang tuần tra, lùng sục phát hiện. Trong tình thế hết sức nguy ngập, Mũi công tác với số lượng đội viên ít ỏi, vũ khí thô sơ đã nổ súng dũng cảm chiến đấu với một trung đội địch. Dựa vào thế núi rừng hiểm trở, mũi công tác giằng co nhau với địch trong suốt hơn 2 giờ, đẩy lui đến 3 đợt xung phong của địch. Chúng gọi pháo nã liên hồi vào trận địa ,làm 3 đồng chí của ta hy sinh. Nguyễn Thị Hòa còn lại một mình vẫn tiếp tục chiến đấu. Súng hết đạn, chị lấy súng của đồng đội vừa ngã xuống để tiếp tục chống trả lại quân thù. Cả trung đội địch lúc này chỉ còn một mục tiêu duy nhất là chị để tập trung nả đạn. Chị trúng khá nhiều vết đạn và bị thương cả 2 chân không thể di chuyển được nữa. Khi súng hết đạn, máu ra nhiều và kiệt sức, với lòng căm thù sâu sắc, chị dồn hết sức lực còn lại đập gãy súng rồi ngã xuống. Và hết sức bình tĩnh, chị rút chốt quả lựu đạn cuối cùng, lót dưới lưng nằm bất động. Im tiếng súng, bọn địch tưởng chị đã chết lũ lượt tràn lên. Chúng đứng quanh xác chị để cố tình nhìn rõ mặt người con gái Việt Cộng gan lì, dám một mình chống trả với cả trung đội. Đúng thời khắc đó, chị trở mình, quả lựu đạn dưới lưng chị bật chốt phát nổ. 6 tên địch đền tội ngay tại chỗ chị nằm. Nguyễn Thị Hòa - Nữ đội trưởng Đội du kích mật SaRa đã anh dũng hy sinh. Năm ấy, chị vừa tròn 17 tuổi. Hành động anh hùng của chị đã trở thành tấm gương sáng, được phát động mạnh mẽ cho thanh niên học tập và noi theo trên khắp chiến trường
Sự hy sinh oanh liệt và đầy khí phách của chị đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận, tưởng thưởng xứng đáng. Hành động anh hùng của chị mãi mãi là niềm tự hào, là biểu tượng cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là niềm cảm hứng sâu sắc khơi dậy những hoài bão cao đẹp, khát vọng cống hiến hy sinh của tuổi trẻ. Tiếp nối truyền thống đó, thế hệ trẻ Hàm Thuận Bắc hôm nay quyết tâm học tập, noi theo tấm gương cao đẹp ấy, trui rèn bản lĩnh cách mạng, ý chí kiên cường, vượt qua mọi khó khăn thử thách để góp phần nhỏ bé vào công cuộc xây dựng và kiến thiết quê hương ngày càng giàu đẹp./.
Lê Đông.