Từ những đảng viên đầu tiên của Hàm Thuận gồm các đồng chí Nguyễn Thắng, Nguyễn Tương, Nguyễn Gia Tú, Trần Hoành, Lâm Đình Trúc, Phan Lợi, đến tháng 01/1937 ở Hàm Thuận đã chính thức thành lập tổ đảng do đồng chí Nguyễn Gia Tú làm tổ trưởng. Đến tháng 11/1946, Hàm Thuận hình thành 3 chi bộ đầu tiên gồm chi bộ Các Mác do đồng chí Tiếu Nghi làm Bí thư; chi bộ xã Tân Hoà do đồng chí Nguyễn Thanh Long làm Bí thư và chi bộ ghép các làng Phú Hoà-Đại Nẫm do đồng chí Trần Như Khuôn làm Bí thư. Tiếp đó phát triển thêm chi bộ ở các xã Xuân Bình, Khánh Long, Dân Đồng, Dân Thạnh, An Lương, Dân Tiến, Tân Thành…Các tổ chức hội quần chúng, hội nghề nghiệp được tiếp tục xây dựng và không ngừng phát triển, làm cho kẻ thù điên cuồng thẳng tay đàn áp.
Trước yêu cầu đòi hỏi của cuộc kháng chiến, ngày 5/12/1947, tại Rẫy Thơm- Tùy Hòa (Hàm Đức), đồng chí Nguyễn Đức Dương chủ trì hội nghị Thành lập Đảng bộ Hàm Thuận. Hội nghị bầu đồng chí Phan Tấn Trình làm Bí thư Huyện ủy. Kể từ đó Hàm Thuận chính thức có Đảng bộ huyện. Từ khi Đảng bộ thành lập sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường mạnh mẽ và rộng khắp trên địa bàn huyện.
Từ khi Đảng bộ huyện Hàm Thuận được thành lập, phong trào cách mạng huyện nhà có sự chuyển biến về chất, từ tự phát đã chuyển thành tự giác với ý thức cách mạng ngày càng cao, nhân dân một lòng một dạ trung thành với Đảng, với cách mạng, vượt qua mọi gian khổ hy sinh, đập tan các thủ đoạn chiến tranh của kẻ thù.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, với những thủ đoạn thâm độc, chúng ra sức dồn dân, ủi phá địa hình, khủng bố cách mạng, lập vành đai trắng làm cho ta gặp rất nhiều khó khăn. Có những lúc chiến tranh quá ác liệt, ta bị dạt ra và mất thế bám dân, cơ sở tổn thất, lực lượng tiêu hao, nhiều đảng viên kiên trung bị địch bắt và hy sinh, tưởng chừng phong trào cách mạng rơi vào bế tắt. Nhưng dưới sự lãnh đạo trực tiếp Đảng bộ Hàm Thuận, với ý chí cách mạng và lòng dũng cảm kiên cường, lớp này ngã xuống, lớp khác đứng lên bằng tinh thần và ý chí sục sôi cách mạng, các đảng viên vẫn tiếp tục bám trụ, bám đất, bám dân bất chấp mọi gian khổ hy sinh để lãnh đạo khôi phục và phát triển phong trào.
Trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, Đảng bộ Hàm Thuận trưởng thành vượt bật về mọi mặt, phát huy tính sáng tạo, độc lập, chủ động linh hoạt, chấp hành và vận dụng đường lối của cấp trên sát hợp vào điều kiện thực tiễn của huyện. Đặc biệt trong điều kiện bị địch khủng bố, đàn áp, Đảng bộ Hàm Thuận đã chủ trương xây dựng chiến khu, lập thôn kháng chiến, tổ chức phát triển lực lượng, chia khu hành chính, đánh giá đúng tình hình và tính chất của từng vùng để phân bổ lực lượng đứng chân hợp lý. Quá trình lãnh đạo, Đảng bộ Hàm Thuận thực hiện các phương thức nghệ thuật chiến tranh rất linh hoạt, đạt hiệu quả cao như phong trào diệt ác phá kèm; thực hiện tốt phương châm “2 chân 3 mũi”; kết hợp nhuần nhuyễn sức mạnh tổng hợp của 3 thứ quân, 3 mũi giáp công với tinh thần chủ động, bám sát địch mà đánh xuyên suốt thời kỳ chống Mỹ.
Trong chiến tranh, Đảng bộ Hàm Thuận xây dựng và phát triển vững chắc thế trận lòng dân. Trong điều kiện bị địch dồn, địch khủng bố gắt gao nhằm chia cắt và cô lập, nhưng cách mạng và nhân dân vẫn giữ được mối liên hệ gắn bó mật thiết với nhau như bức thành trì kiên cố. Đảng bám dân, dân bám đất, bám làng, một lòng nuôi dưỡng chở che cách mạng, tạo thế đứng chân bám trụ chắc chắn, kể cả ngay trong lòng địch. Mỗi phong trào của Đảng bộ phát động đều được sự hưởng ứng tích cực của nhân dân. Khi Đảng bộ phát động đấu tranh vũ trang thì mọi tầng lớp nhân dân đứng lên hưởng ứng mạnh mẽ, tạo thế bao vây tiêu diệt địch, đưa cuộc kháng chiến từ nhỏ đến lớn, càng đánh càng mạnh cho đến ngày thắng lợi hoàn toàn, quê hương, đất nước được giải phóng.
Sau khi đất nước thống nhất, huyện Hàm Thuận phải đối mặt với không ít khó khăn thử thách. Cơ sở vật chất bị chiến tranh tàn phá nặng nề, đời sống nhân dân hết sức khó khăn thiếu thốn. Đảng bộ và nhân dân Hàm Thuận bắt tay vào xây dựng, củng cố tổ chức bộ máy, tiến hành hàn gắn vết thương chiến tranh, ổn định xã hội, phát triển kinh tế (Ngày 30/12/1982 Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định 204 chia tách huyện Hàm Thuận thành 2 huyện – Hàm Thuận Bắc và Hàm Thuận Nam).
Những năm đầu giải phóng, Đảng bộ đã tập trung lãnh đạo truy quét tàn quân, xây dựng chính quyền cách mạng, khôi phục và phát triển sản xuất; cải tạo nông nghiệp, công thương nghiệp, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, thực hiện chính sách ruộng đất cho nông dân, đẩy mạnh phong trào làm giao thông, thuỷ lợi, xây dựng hợp tác xã...tạo điều kiện cho nhân dân phát triển sản xuất, cải thiện cuộc sống.
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng năm 1986 đến nay, nhất là từ sau năm 1992, khi hồ Sông Quao phát huy tác dụng, bộ mặt huyện Hàm Thuận Bắc có sự đổi thay tích cực. Trong những năm gần đây, tuy còn nhiều khó khăn nhưng tăng trưởng kinh tế hàng năm luôn đạt khá; cơ cấu kinh tế, cơ cấu cây trồng vật nuôi tiếp tục chuyển đổi theo hướng tích cực; cơ sở hạ tầng được đầu tư nhiều hơn; hoạt động văn hóa -xã hội có nhiều mặt tiến bộ, nhất là công tác giáo dục, y tế, xây dựng đời sống văn hóa, đền ơn đáp nghĩa, chăm lo đời sống cho người nghèo. Tình hình kinh tế xã hội vùng cao có chuyển biến đáng kể; đời sống phần lớn nhân dân ổn định và từng bước cải thiện; dân chủ xã hội tiếp tục mở rộng. Bộ mặt nông thôn ngày càng khởi sắc. Quốc phòng an ninh được giữ vững. Hệ thống chính trị từng bước được củng cố kiện toàn, nâng dần chất lượng hoạt động. Thực hiện Nghị quyết số 04-NQ/TW, ngày 30/10/2016 về tăng cường xây dựng chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” và đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị, tạo được sự chuyển biến bước đầu về ý thức rèn luyện đạo đức lối sống, tinh thần trách nhiệm trong đội ngũ cán bộ đảng viên, công chức viên chức. Niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng được cũng cố và nâng lên, tạo tiền đề để đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội trong những năm tiếp theo.
Chặng đường 70 năm, hình thành và phát triển Đảng bộ, Hàm Thuận đạt được những kết quả như trên nhờ vào những kinh nghiệm quý báu từ hoạt động thực tiễn, đó là:
Thứ nhất, phát huy được truyền thống đoàn kết thống nhất trong toàn Đảng bộ và đoàn kết toàn dân. Truyền thống đoàn kết này làm nên sự bảo đảm chắc chắn cho Đảng bộ lãnh đạo phong trào cách mạng đến thắng lợi cuối cùng và trong hòa bình đoàn kết để xây dựng quê hương.
Thứ hai, bài học tin dân và dựa vào sức mạnh Nhân dân, Đảng bộ ta, từ trong chiến tranh đến khi hòa bình bắt tay xây dựng quê hương. Các chủ trương, Nghị quyết của Huyện ủy, Ban Thường vụ Huyện ủy đều xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân; biết lắng nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin, dựa vào dân để xây dựng Đảng bộ, xây dựng hệ thống chính trị từ huyện đến cơ sở.
Thứ ba, Đảng bộ biết phát huy sức mạnh nội lực là chính. Quá trình lãnh đạo biết tranh thủ các nguồn lực bên ngoài. Sự giúp đỡ của cấp trên, sự hỗ trợ của các cơ quan, đơn vị, sự chia sẽ của bà con quê hương Hàm Thuận ở khắp mọi miền Tổ quốc là nguồn lực quý báu để cho Đảng bộ Hàm Thuận Bắc phát triển toàn diện hơn.
Thứ tư, bài học nhất quán và kiên trì thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ đã được xác định. Quá trình lãnh đạo, biết xác định trọng tâm, trọng điểm tìm khâu then chốt, đột phá, tạo sức bật vươn lên.
Thứ năm, thường xuyên chăm lo nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng và đảng viên. Thực hiện tốt các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt đảng, mỗi cán bộ, đảng viên mà nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý phải thật sự là đầu tàu, gương mẫu trước cấp dưới và quần chúng Nhân dân. Thường xuyên nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời phát huy vai trò giám sát và phản biện của mặt trận và các đoàn thể nhân dân tham gia xây dựng đảng, chính quyền vững mạnh.
Những kinh nghiệm quý từ thực tiễn phong trào đấu tranh cách mạng 70 năm của Đảng bộ và nhân dân Hàm Thuận Bắc sẽ là hành trang trên con đường xây dựng quê hương ngày càng giàu, đẹp, văn minh.
Đảng bộ và các tầng lớp nhân dân trong huyện phát huy mạnh mẽ hơn nữa truyền thống, kinh nghiệm quý báu 70 năm qua, tiếp tục kiên định mục tiêu,lý tường cách mạng để lãnh đạo công cuộc đổi mới đất nước, tăng cường củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc, động viên tối đa mọi nguồn lực cả nội lực và ngoại lực cho đầu tư phát triển, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng nhanh và hiệu quả theo hướng công nghiệp hoá-hiện đại hoá. Chăm lo giải quyết tốt các vấn đề xã hội, không ngừng cải thiện đời sống nhân dân. Giữ vững an ninh trật tự, bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng. Thường xuyên xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh, đủ sức lãnh đạo và tổ chức thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị đề ra, đưa huyện Hàm Thuận Bắc sớm tiến lên giàu mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh theo con đường Xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn./.